«Հայաստան 29800» կոնցեպտի ինքնաոչնչացման մեխանիզմը

ՄԱԿ-ին անդամակցում է 193 ճանաչված պետություն, որոնցից ամեն մեկն ունի իր սահմաններն ու դրանք գծելու նախապատմությունը։ Կան նաև մասնակի ճանաչված կամ ընդհանրապես չճանաչված պետություններ՝ Կոսովոն, Թայվանը, Աբխազիան, Արցախի Հանրապետությունը ևն։
Օրինակ՝ Կոսովո պետությունը ստեղծվել է Արևմուտքի անմիջական օժանդակությամբ։ Եթե Արևմուտքը հետ քաշվի և թողնի նրան ինքնահոսի, ապա մեծ հավանականությամբ, Կոսովոն միայնակ չի գոյատևի։ Բայց նույնիսկ վաղուց կայացած մի պետություն, ինչպիսին Հունաստանն է, կարող է խնդիրներ ունենալ, եթե իր թիկունքում հանկարծ Արևմուտքը չլինի։ Ճանաչված պետություններից շատերը տարածքային վեճեր ունեն, որոնք շարունակվում են տասնամյակներով (երբեմն՝ դարերով), և նրանց սահմանները երբեմն փոփոխվում են։Նույնը վերաբերում է Ադրբեջանին. չլիներ Թուրքիան, ապա Ադրբեջանը գոյություն չէր ունենա այսօրվա սահմաններով։ Այսօր էլ, եթե չլինի Թուրքիան, հնարավոր է Ադրբեջանը նույնիսկ ստիպված լինի փոխել իր անունն, ինչպես եղավ Մակեդոնիայի դեպքում։
Տարածքիդ պաշտպանության համար լրացուցիչ դաշնակցային աջակցության անհրաժեշտությունը, կարելի է ասել, օրինաչափություն է, որն է՛լ ավելի կարևոր է չճանաչված պետությունների դեպքում։ Քանի դեռ ՀՀ-ն պայքարում էր Արցախի Հանրապետության գոյության համար, աշխարհի այլ երկրներից շատերն այդպիսի միավորի գոյության իրավունքը գոնե այդ պահի դրությամբ տեսականորեն չէին մերժում, թեկուզ չճանաչված կարգավիճակով։ Սակայն իրավիճակը փոխվեց Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության ժամանակ (այդ մասին՝ ստորև)…
Այսպիսով, թեև կան որոշ թվով ինքնակերտ պետություններ, որոնք հիմնականում իրենց ուժերով են անկախություն ձեռք բերել, կա նաև մեծամասնություն, որոնց սահմանները որոշվել են կամ անփոփոխ են սեփական ուժի և գերտերությունների կամ տարածաշրջանային գործընկեր պետությունների աջակցության համադրումից։ (Հիշենք, որ այսօրվա գերտերություններից ԱՄՆ-ին՝ Բրիտանական կայսրությունից անկախության համար պայքարում, ժամանակին քաղաքական, ռազմական և նյութական լուրջ օգնություն է տրամադրել Ֆրանսիան, մասամբ նաև Իսպանիան, իսկ այսօրվա Չինաստանին՝ Խորհրդային Միությունը)։
Անընդհատ թմբկահարելով «29800 ք.կմ. տարածքով ինքնիշխան Հայաստանի Հանրապետության» մասին, Նիկոլն արդեն բացահայտ կերպով հրաժարվում է Արցախի գոյության համար պայքարից։ Սա գոյաբանական սպառնալիք է ոչ միայն Արցախի Հանրապետության, ոչ միայն Արցախում հայկական ներկայության, այլ նաև ներկայիս սահմաններում Հայաստանի Հանրապետության համար։
Պարզաբանենք… 29800 ք.կմ. Հայաստանի արտաքին սահմանները գծել և պաշտպանել է Խորհրդային Միությունը, որի քաղաքական (բայց ոչ գաղափարախոսական) ժառանգորդը Ռուսաստանն է։ 1920 թվականին դեռևս անկախ Հայաստանի վերջին պայմանագիրը կնքվեց Ալեքսանդրապոլում, որով խիստ սեղմվեցին նրա սահմանները։ Ու թեպետ հայ-թուրքական պատերազմում Հայաստանի պարտության գլխավոր գործոններից մեկը բոլշևիկների աջակցությունն էր քեմալականներին, սակայն, եթե նույն այդ բոլշևիկները չզավթեին իշխանությունը Հայաստանում, ապա պատճառ չկա ենթադրելու, որ այդ պայմանագիրը չէր վավերացվի ու չէր դառնա Հայաստանի Հանրապետության սահմաններն ամրագրող հիմնարար փաստաթուղթ։
Կարելի է ենթադրել, որ այս հանգամանքը մտքում ունենալով էր, որ նորանկախ Հայաստանի Հանրապետության ղեկավարությունը որոշեց ռուսական ռազմական ներկայություն ապահովել՝ որպես իր սահմանների պահպանման երաշխավոր ընդդեմ Թուրքիայի։ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը և Բորիս Ելցինը 1995 թվականի մարտին ստորագրեցին Հայաստանի Հանրապետության տարածքում ռուսական ռազմակայանի մասին պայմանագիրը, որի 3րդ հոդվածում, մասնավորապես, գրված էր.
Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գտնվելու ժամանակամիջոցում Ռուսական Դաշնության շահերը պաշտպանելու պարտականություններից բացի Ռուսաստանի ռազմակայանը Հայաստանի Զինված Ուժերի հետ համատեղ ապահովում է Հայաստանի Հանրապետության անվտանգությունը՝ նախկին ԽՍՀ Միության արտաքին սահմանով։
Ինչպես տեսնում ենք, պայմանագրում հստակ նշված է նախկին ԽՍՀՄ արտաքին սահմանի՝ այսինքն հիմնականում հայ-թուրքական սահմանի, պաշտպանությունը։ Եւ այս տարիների ընթացքում ռուսական զորքը կատարել է զսպման դերը, այն է՝ չթողնել հայ-թուրքական սահմանի փոփոխություն։
Այնուամենայնիվ շատ հնարավոր է, որ մոտ ապագայում հենց Նիկոլի հռչակած «29800 ք.կմ. Հայաստան» կոնցեպտի պատճառով զսպման այդ գործիքը այլևս չաշխատի։
Ակնհայտ է, որ եթե Աստված մի արասցե Արցախը հայաթափվի ու վերանա, ապա Նիկոլը դրա մեղավոր կհայտարարի առաջին հերթին Ռուսաստանին (ըստ էության, արդեն այդպես է հայտարարվում)։ Ինչն առերևույթ տրամաբանական կարող է թվալ, քանզի 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի թղթի միջնորդը ու փաստացի երաշխավորը ՌԴ նախագահն է։
Իհարկե, մեղադրանքների հեղեղում կմոռացվի այն «աննշան» դետալը, որ եթե Նիկոլը Արցախից հրաժարվելու գործուն քայլեր չսկսեր (օրինակ՝ ՊԲ-ի թվաքանակի կրճատմանն ուղղված), ապա նախ՝ Արցախի պաշտպանության հարցում Ռուսաստանից մեր կախումը որոշակիորեն ավելի նվազ կլիներ, դրան գումարած էլ հենց Ռուսաստանի համար էլ ավելի հեշտ կլիներ իր պարտավորությունները կատարել։
Այս դետալներն անշուշտ կմոռացվեն, առավել ևս, որ միջպետական հարաբերությունների և քաղաքականության մասին մեր հասարակությունում բազմաթիվ միֆական պատկերացումներ կան, որոնցում, օրինակ՝ իսպառ բացառվում է մի իրավիճակ, երբ «մեծն Ռուսաստանի» գործերին կարող է խանգարել մի փոքր պետության «խեղճ և ապիկար» ղեկավար, առավել ևս սեփական երկրին վնասելու գնով։
Այսպիսով Արցախի հնարավոր անկումը պարտադիր կերպով վերագրվելու է Ռուսաստանին, ինչից հետո ավտոմատ կերպով կասկածի տակ կդրվի հայ-թուրքական սահմանը պահելու նրա ունակությունը։
[Կարևոր լրացում] Այս տեքստն արդեն գրված, բայց դեռ հրապարակված չէր, երբ Փաշինյանն իր ասուլիսում բաց տեքստով հայտարարեց հետևյալը.
«Ռուսաստանի Դաշնության ռազմական ներկայությունը Հայաստանում ոչ միայն չի երաշխավորում Հայաստանի Հանրապետության անվտանգությունը, այլև ընդհակառակը՝ սպառնալիքներ է ստեղծում Հայաստանի Հանրապետության անվտանգության համար»։
Հունվարի 8-ին Գյումրիում ռուսական բազայի շրջափակման փորձը դրա առաջին դրսևորումներից են։ Սա գրանցում են դրսում, հատկապես թուրքերը, որոնք շատ լավ հասկանում են հետևյալը. եթե Հայաստանից վերանում է Թուրքիային զսպող ռազմաքաղաքական այն ուժը, որը մոտ մեկ դար առաջ սահմանել է այդ 29800 ք.կմ.-ն, ապա ավտոմատ կերպով վերանում է նաև ներկայիս տարածքով Հայաստան ճանաչելու պարտավորությունը։ Ավելին՝ այլ երկրներն էլ են հնարավորություն ստանում լրացուցիչ հավակնություններ ներկայացնելու ՀՀ տարածքի հանդեպ, ոչ միայն Ադրբեջանը, այլ տեսականորեն նույնիսկ Վրաստանն ու Իրանը, եթե իհարկե վերջիններիս հետ կնքված չլինեն համապատասխան պայմանագրեր։
Այսինքն «Հայաստան 29800» կոնցեպտն (որն իր ներկա փուլում ըստ էության Արցախը հանձնելու գաղափարական փաթեթավորում է) իր մեջ ի սկզբանե պարունակում է այդ նույն 29800-անոց Հայաստանի ինքնաոչնչացման մեխանիզմ, որը միանում է կոնցեպտի գործարկման պահից։ Ցինիզմի գագաթնակետը սակայն այն է, որ հայկական պետականության կործանման ամբողջ ընթացքն ուղեկցվելու է կործանողների կողմից ինքնիշխանության փրկության մասին բարոյախրատական լեկցիաներով ու կոչերով, ինչպես նաև Հայաստանն իսկապես փրկել փորձողների քրեական հետապնդումներով։
1 Response
[…] այն, որ այսօր ՀՀ բնակչության գերակշիռ մասը վստահ է, որ ՀԽՍՀ սահմաններն անձեռնմխելի են, թեպետ թշնամին արդեն իսկ մի քանի ուղղությամբ […]